Një histori e shkurtër e SHKRIMIT VIETNAMESE - Seksioni 1
Klikime: 993
Donny Trương1
Shkolla e Artit në Universitetin George Mason
HYRJE
Qëllimi im për edicionin e parë ishte pasurimi Tipografia Vietnameze. Botuar në Nëntor 2015 si tezën time përfundimtare për një master të arteve në dizajn grafik nga Shkolla e Artit në Universitetin George Mason, ky libër ishte bërë shpejt një udhëzues thelbësor për hartimin Diakritika vietnameze.
Shumë stilistë të tipit e përdorën këtë libër për t'i ndihmuar ata të kuptojnë tiparet unike tipografike në Vietnamisht. Ata mësuan detajet delikate dhe nuancat e Sistemi i shkrimit vietnamez edhe nëse nuk flasin apo shkruajnë gjuhën. Si rezultat, ata fituan më shumë besim në hartimin e diakritikëve, të cilët luajnë një rol vendimtar në lexueshmërinë dhe lexueshmërinë e Gjuhë vietnameze.
Shenjat diakritike janë shenja që i udhëzojnë lexuesit të kuptojnë kuptimin e fjalëve të caktuara. Pa thekse të qarta dhe të duhura, rrjedha e tekstit mund të shpërndahet dhe prishet. Pa to, komunikimi i shkruar është shtrembëruar. Për më tepër, kuptimi origjinal i tekstit është i errësuar.
Që nga botimi i këtij libri, unë kam këshilluar dizajnerë të tipit në zgjerimin e llojeve të tyre për të mbështetur Vietnamezët. Në bashkëveprimin me ta, kam kuptuar më shumë çështjet dhe konfuzionet me të cilat përballeshin. Unë nuk kam asgjë përveç përvojave pozitive dhe mbështetëse që punoj me ta. Unë vlerësoj kujdesin dhe vëmendjen që ata i kushtuan në krijimin e shenjave diakritike për Vietnamezët.
Për të treguar vlerësimin tim për bashkësinë e tipit, unë kam rishikuar dhe zgjeruar edicionin e dytë për të ofruar më shumë informacione të dobishme, për të dhënë më shumë ilustrime dhe për të shfaqur forma më të shtypura të mbështetur nga Vietnamezët.
HISTORIA
nga 207 BC në 939 AD, rregulli i disa dinastive kineze pati një ndikim të thellë në kulturën dhe letërsinë Vietnameze. Si rezultat, zyrtari Gjuhë vietnameze u shkrua në Kineze klasike (chJo) para zhvillimit të vendlindjes Skenari Vietnamez (chữ Nuk jam) dhe miratimi i Alfabeti latin (Quữc ngữ)2.
CHỮ NHO
Nën kontrollin e kinezëve në shekullin e nëntë, dokumentet qeveritare të Vietnamit u shkruan në ideografët kinezë të quajtur chữ Nho (skenari i studiuesve), referuar gjithashtu si kanji (Skenari Han). Edhe pasi Vietnami shpalli pavarësinë e saj në 939, chữ Nho ishte gjuha e zakonshme e shkruar në letrat zyrtare deri në fillimin e shekullit XX. Chữ Nho përdoret akoma edhe sot në banderolat kaligrafike për raste tradicionale si festivale, funerale, Viti i Ri Lunar (Tet), dhe dasma. megjithëse chữ Nho ishte mbajtur në konsideratë të lartë — sepse të qenurit chữ Nho shkrim-leximi ishte çelësi i fuqisë, pasurisë dhe prestigjit scholars Studiuesit Vietnamezë donin të zhvillonin sistemin e tyre të shkrimit të quajtur chữ Nôm3.
CHỮ QUỐC NGỮ
Romanizimi i Sistemi i shkrimit vietnamez filloi në shekullin e shtatëmbëdhjetë kur misionarët katolikë u duhej të transkriptojnë shkrime për të kthyerit e tyre të rinj. si chữ Nôm ishte përdorur vetëm nga elita dhe e privilegjuarit, misionarët donin të prezantonin tekstin fetar tek një popullsi më e gjerë, përfshirë njerëz të klasave të ulëta që nuk do të kishin mundësi të lexonin nom ideografët.
In 1624, Jesuit dhe Leksikograf Francez Alexandre de Rodos filloi misionin e tij në Cochinchina ku u takua me Jesuit Portugez Francisco de Pina dhe mësoi Vietnamishten me një shpejtësi të habitshme. Brenda gjashtë muajve, Rodosi zotëroi gjuhën. Fatkeqësisht, Pina vdiq në një anije në Nẵng një vit më vonë. Rodosi vazhdoi me misionin e tij dhe kaloi dymbëdhjetë vjet duke dëgjuar njerëzit vendas.
In 1651, gjashtë vjet pasi ai ishte larguar nga Vietnami, Rodosi publikoi Dictionaryarium Annamiticum Lusitanum et Latinum dhe Linguae Annamiticaeu se Tunchinensis Brevis Declaratio. Edhe pse botimet e tij hodhën themelet për Kuç ngữ (gjuhë kombëtare), Rodoja nuk ishte krijuesi i parë i Romanizimit. Punimet e tij u bazuan në metodën e Pina-s, e cila frymëzohej nga sistemi i shkrimit të Romanizuar të Vietnamishtit të At João Rodrigues. Shpikja e At Rodrigues u zhvillua dhe u përmirësua më tej nga Jesuit Portugez Gaspar do Amaral, Jesuit Portugez Antonio Barbosa, dhe frëngjisht Jesuit Alexandre de Rodos.5
In 1773, më shumë se 100 vjet më vonë, Jesuit Francez Pierre-Joseph-Georges Pigneau de Béhaine publikuar Dictionaryarium Anamitico-Latinum në Latinisht, nom skenari, dhe Kuç ngữ. Në 1838, Peshkopi Jean-Louis Taberd vijuar me Dictionaryarium Anamitico-Latinum, e cila ishte bazuar në punën e Pigneau de Béhaine. Një nga adoptuesit e hershëm të sistemit të ri të shkrimit Vietnamez ishte Philipphê Bỉnh, një pastor vietnamez që jetonte në Portugali. Gjatë tridhjetë viteve të tij në Portugali, Bỉnh kishte shkruar më shumë se njëzet e një libër në Kuç ngữ. Shkrimi i tij tregoi se Kuç ngữ kishte filluar të merrte formë.
Ndryshe nga chữ Nôm, i cili kërkonte studim dhe praktikim të gjerë për të zotëruar, sistemi i ri i shkrimit me bazë latine ishte i drejtpërdrejtë, i afrueshëm dhe i arritshëm. Vietnamezët mund të mësojnë të lexojnë dhe të shkruajnë gjuhën e tyre brenda disa javësh në vend të viteve. Edhe pse Kuç ngữ bëri të mundur përhapjen e arsimimit dhe arsimimit te një popullsi e madhe, ai nuk u bë sistemi zyrtar i shkrimit deri në fillim të shekullit XX nën sundimin kolonial francez (1864-1945).
Ngritja e sistemit të shkrimit me bazë latine hapi derën e arsimit dhe botimeve të shtypura. Gia hnh Báo (嘉定 報), gazeta e parë në Vietnam, botoi numrin e tij të parë në Kuç ngữ më 15 Prill 1865. Nën Drejtor Trương Vĩnh Ký dhe kryeredaktori Huỳnh Tịnh Của, Gia hnh Báo luajti një rol thelbësor në nxitjen e popullit Vietnamez për të studiuar Kuç ngữ. Trương Vĩnh Ký kishte shkruar mbi 118 botime, duke filluar nga kërkimet për t'u transferuar për tu përkthyer. Në 1895, Gia hnh Báo lëshoi Huỳnh Tịnh Củ's Nami Nam quốc âm tự vị, fjalori i parë i shkruar nga një studiues vietnamez për popullin Vietnamez.
In 1907, Studiues vietnamez si p.sh. Lương Văn Can, Nguy Qun Quyềndhe Dương Bá Trạc hapur Kinng Kinh nghĩa thục, një institucion pa shkollim në Hà Nội për të ndihmuar në përparimin e vendit. Në njohjen e avantazhit të Kuç ngữ, e cila ishte e thjeshtë për tu lexuar dhe shkruar, shkolla përdori sistemin e shkrimit të romanizuar për të botuar tekste shkollore, vepra letrare dhe gazeta (Ổng cổ Tùng báo Vi Việt Tân báo).
Rreth të njëjtës kohë në 1907, Gazetar Nguyen Van Vinh hapi shtypshkronjën e parë dhe botoi gazetën e parë të pavarur të quajtur Ổng cổ tùng báo në Hà Nội. Më 1913, ai botoi Ương dương Tạp chí për të përhapur Kuç ngữ. Të dy Nguyễn Văn Vĩnh dhe Trương Vĩnh Ký njiheshin si perëndeshë të gazetave Vietnameze.
nga 1917 në 1934, Shkrimtar Phỳm Quỳnh kontribuoi shumë ese të rëndësishme për letërsinë dhe filozofinë në botimin e tij të quajtur Nam Phong tạp chí. Ai gjithashtu përktheu shumë vepra letrare franceze në Kuç ngữ.
In 1933, formimi i Tự Lực Văn Đoàn (Grupi letrar i vetë-besimit) mburrej me ndryshime të thella në skenën letrare Vietnameze. Studiuesit e grupit, të përbërë nga Nhất Linh, Khái Hưng, Zodiaku, Th Lamch Lam, Tú Mỡ, Kjo Lếdhe Xuân Diệu, i popullarizuar Kuç ngữ përmes shkrimit të tyre të qartë dhe të thjeshtë Vietnamez. Ata publikuan dy gazeta javore (Phong hóa Ngày jo), poezi moderne dhe romane pa u mbështetur në tekstin klasik kinez.
Megjithëse misionarët francezë dhe portugezë filluan sistemin e shkrimit të Romanizuar, gazetarët, poetët, studiuesit dhe shkrimtarët vietnamezë u përmirësuan, përparuan dhe krijuan Kuç ngữ në një sistem të fortë, elokuent, gjithëpërfshirës të shkrimit. Sot, Kuç ngữ, i njohur edhe si chữ phổ thông (skenari standard), është ortografia zyrtare e Vietnamit6.
… Të vazhdohet në seksionin 2
BAN TU THU
01 / 2020
SHËNIM:
1: Rreth autorit: Donny Trương është një projektues me një pasion për typografinë dhe uebin. Ai mori masterin e tij të arteve në dizajn grafik nga Shkolla e Artit në Universitetin George Mason. Ai është gjithashtu autori i Tipografi Profesionale e Uebit.
Words Fjalët e guximshme dhe imazhet e sepisë janë vendosur nga Ban Tu Thu - thanhdiavietnamhoc.com
SHIKO MË SHUMË:
◊ Një histori e shkurtër e SHKRIMIT VIETNAMESE - Seksioni 2
◊ Një histori e shkurtër e SHKRIMIT VIETNAMESE - Seksioni 3
◊ etj